NASA’nın SPHEREx Teleskobu Tüm Gökyüzünün Fotoğrafını Çekti!

NASA’nın SPHEREx Teleskobu Tüm Gökyüzünün Fotoğrafını Çekti!

SPHEREx teleskobu, her gün binlerce görüntü yakalayarak galaksilerin yapısını, suyun kökenini ve evrenin doğuş anına dair sırları çözmeye çalışıyor.

NASA’nın 1 Mayıs itibarıyla göreve başlayan yeni nesil uzay teleskobu SPHEREx, uzayın şimdiye kadar eşi benzeri görülmemiş üç boyutlu bir haritasını çıkarmak üzere her gün binlerce görüntü yakalıyor. Kozmik enflasyon, galaksi bileşimleri ve yıldızlararası suyun kökeni gibi bilinmeyenlere ışık tutacak olan bu gözlem misyonu, bilim dünyasında heyecan yaratıyor.

NASA’nın uzay araştırmalarındaki yeni dönüm noktalarından biri olan SPHEREx teleskobu, haftalar süren sistem testleri ve kalibrasyon sürecinin ardından nihayet bilimsel gözlem görevine başladı. 11 Mart’ta başarılı bir şekilde fırlatılan bu ileri teknoloji teleskop, 1 Mayıs itibarıyla görevine resmen start vererek gökyüzünü sistematik bir şekilde taramaya başladı. Bu teleskobun asıl amacı, evrenin üç boyutlu ve tam kapsamlı bir haritasını oluşturmak. NASA, SPHEREx’in topladığı ilk görselleri de kamuoyu ile paylaşarak bu devasa bilimsel sürecin ilk adımına dair ipuçları verdi.

SPHEREx Günde 3.600 Görüntü Yakalayarak Evrenin Tamamını Tarayacak

Uzay araştırmalarında çığır açacak bir proje olarak tanımlanan SPHEREx (Spectro-Photometer for the History of the Universe, Epoch of Reionization, and Ices Explorer), Dünya yörüngesinde geçireceği 25 aylık görev süresi boyunca toplamda 11.000’den fazla tur atarak gökyüzünü eksiksiz şekilde gözlemleyecek. Günlük ortalama 14,5 yörünge geçişi yapan teleskop, bu sayede yalnızca belirli alanlara odaklanmak yerine, tüm gökyüzünü kapsayan bir gözlem programı yürütüyor. SPHEREx’in gözlem açısı, Dünya’nın Güneş etrafındaki hareketine paralel olarak sürekli değişiyor. Bu dinamik yapı sayesinde teleskop, altı ay gibi bir sürede uzayı her açıdan gözlemleyebilecek konuma geliyor.

Her gözleminde altı farklı dedektör kullanarak ışığı altı ayrı dalga boyunda kaydeden SPHEREx, bu sayede aynı uzay bölgesinin altı ayrı görüntüsünü elde ediyor. Bu görüntüler daha sonra spektroskopi yöntemiyle analiz edilerek, ışığın spektrumuna ayrılıyor ve göksel cisimlerin fiziksel ve kimyasal özellikleri belirleniyor. Bu süreçte elde edilecek yüz binlerce görüntü, dijital olarak birleştirilerek iki yıl içinde dört ayrı gökyüzü haritası oluşturulacak.

NASA tarafından yayınlanan ilk görüntülerde, SPHEREx’in olağanüstü hassasiyeti gözler önüne serildi. Bu görsellerde, uzayın aynı bölgesinde yer alan toz bulutlarının farklı dalga boylarında nasıl farklı görünümler sergilediği dikkat çekiyor. İlk görselde, is veya dumana benzer bir molekül bulutunun varlığı açıkça izlenebilirken, ikinci görüntüde aynı bölge temiz ve boş görünüyor. Bunun nedeni, teleskobun ikinci gözleminde tozun ışımadığı bir dalga boyunu tercih etmesi. Bu detay, SPHEREx’in ışık spektrumunu analiz etme yeteneğinin ne kadar güçlü olduğunu kanıtlıyor.

NASA’nın yayınladığı video içeriğinde ise Büyük Macellan Bulutu görülüyor. Bu da teleskobun uzak galaksilere dair ne denli net görüntüler sağlayabildiğini ortaya koyuyor.

Kozmik Enflasyonun Sırları SPHEREx ile Gün Yüzüne Çıkacak mı?

SPHEREx’in en çarpıcı hedeflerinden biri, evrenin oluşumuna dair en büyük bilinmezlerden biri olan “kozmik enflasyon” olayını araştırmak. Bilim insanları, Büyük Patlama’nın hemen ardından gerçekleştiği öne sürülen bu aşamada, evrenin trilyon kat trilyon oranında genişlediğini düşünüyor. Bu son derece kısa ancak enerji açısından yoğun süreç, modern kozmolojinin halen tam olarak açıklayamadığı gizemli bir döneme karşılık geliyor.

NASA‘nın açıklamasına göre, bu fenomenin ardındaki sırları çözmek için evrendeki galaksilerin konumlarının detaylı bir şekilde incelenmesi gerekiyor. Çünkü bu galaksilerin dağılımı, evrenin başlangıç anındaki kuantum dalgalanmaların izlerini taşıyor olabilir. Fakat bugüne kadar hiçbir gözlem ya da teori, kozmik enflasyonu başlatmak için gerekli olan devasa enerji miktarını açıklamakta yeterli olamadı.

İşte bu noktada SPHEREx, sahip olduğu ileri düzey spektroskopi donanımıyla yalnızca galaksilerin uzaydaki konumlarını değil, aynı zamanda bu galaksilerin bileşimini ve oluşum süreçlerini de analiz edecek. Teleskop, 102 farklı kızılötesi dalga boyunda gözlem yapma yeteneği sayesinde insan gözüyle görülemeyen derinlikteki ışınları tarayarak, uzak galaksilerin hangi maddelerden oluştuğunu, ne kadar uzaklıkta bulunduklarını ve ışıklarının zamanla nasıl değiştiğini ölçebilecek.

SPHEREx ile Yıldızlararası Su ve Yaşam Moleküllerinin İzleri Takip Edilecek

SPHEREx’in görevlerinden bir diğeri de, Samanyolu Galaksisi’nde yer alan milyonlarca yıldızlararası bulutun kimyasal yapısını ortaya koymak. NASA, teleskobun bu süreçte 9 milyondan fazla yıldızlararası bulut üzerinde inceleme yapacağını ve bu sayede özellikle su buzu ve organik moleküllerin dağılımını haritalandıracağını bildiriyor.

Bilim insanlarına göre, Dünya üzerindeki okyanusların kaynağı, Güneş’in oluşumuna neden olan yıldızlararası buzlu toz bulutlarına dayanıyor. SPHEREx, bu iddiayı test edebilecek donanıma sahip. Kızılötesi gözlemler sayesinde, yıldızlararası suyun hangi bölgelerde yoğunlaştığı ve bu yapıların nasıl evrimleştiği gibi sorulara yanıt aranacak. Bu tür moleküller, yaşamın kimyasal temel taşlarını oluşturduğu için SPHEREx’in sağlayacağı veriler, astrobiyoloji alanında da çığır açabilecek nitelikte.

SPHEREx teleskobu ne zaman göreve başladı?

SPHEREx teleskobu, 11 Mart’ta uzaya fırlatıldıktan sonra bir dizi test ve kalibrasyon sürecinden geçti ve 1 Mayıs 2025 tarihi itibarıyla bilimsel gözlem görevine resmen başladı. NASA, bu tarihten itibaren elde edilen ilk görüntüleri de kamuoyu ile paylaştı.

SPHEREx günde kaç görüntü çekiyor?

SPHEREx, görev süresince her gün yaklaşık 3.600 farklı görüntü yakalayacak. Bu görüntüler, altı farklı kızılötesi dalga boyunda elde ediliyor ve spektroskopik analizle değerlendirilerek evrenin detaylı üç boyutlu haritaları oluşturuluyor.

SPHEREx hangi fenomeni araştırmak için geliştirildi?

SPHEREx’in temel amaçlarından biri, kozmik enflasyon olarak bilinen ve evrenin ilk saliselerinde meydana geldiği düşünülen yoğun genişleme dönemini araştırmaktır. Bu sayede evrenin doğasına ve yapısına dair daha derin anlayışlar elde edilmesi hedefleniyor.

SPHEREx evrenin hangi bölgelerini gözlemleyecek?

Teleskop, yalnızca belirli bölgelere odaklanmak yerine, tüm gökyüzünü kapsayan bir gözlem programı izliyor. Dünya’nın Güneş etrafındaki hareketine paralel olarak değişen görüş alanı sayesinde altı ay içinde evrenin her bölgesine bakış sağlanacak.

SPHEREx galaksiler hakkında hangi bilgileri sunacak?

SPHEREx, galaksilerin konumlarını, kimyasal bileşimlerini, uzaklıklarını ve ışıklarının zaman içindeki değişimlerini analiz edebilecek. Bu bilgiler, evrenin büyük ölçekli yapısını anlamak için hayati önem taşıyor.

Teleskopun kızılötesi gözlem yeteneği neden önemli?

Kızılötesi ışık, çıplak gözle görülemeyen kozmik yapıları ortaya çıkarabilir. SPHEREx’in 102 farklı kızılötesi dalga boyunda gözlem yapabilmesi, gizli yıldız doğum bölgeleri, soğuk toz bulutları ve galaksi içi molekülleri keşfetmesini sağlıyor.

SPHEREx yaşamla ilgili hangi ipuçlarını araştırıyor?

Teleskop, yıldızlararası bulutlarda su ve diğer yaşamsal moleküllerin dağılımını tespit edebilecek. Bu da Dünya’daki yaşamın kökenine dair yeni bilgiler sunabilir ve yaşamın evrende başka nerelerde ortaya çıkabileceğine dair varsayımları güçlendirebilir.

SPHEREx’in görev süresi ne kadar?

Teleskobun bilimsel gözlem süresi 25 ay olarak planlandı. Bu süre boyunca toplam 11.000’in üzerinde Dünya turu atacak ve her altı ayda bir gökyüzünün tamamını tarayarak dört farklı gökyüzü haritası oluşturulması hedeflenecek.

SPHEREx’ten elde edilen veriler hangi alanlarda kullanılacak?

Teleskobun sağladığı veriler, kozmoloji, galaksi evrimi, astrobiyoloji ve yıldız oluşumu gibi birçok alanda kullanılacak. Elde edilen veriler, gelecekteki uzay görevlerinin planlanmasında da referans oluşturacak.